Śluzy- właściwości, surowce

Śluzy to grupa mieszanin substancji o charterze polisacharydowym, które znalazły zastosowanie w lecznictwie jako środki powlekające, ochronne i zmiękczające. Stało się tak dzięki temu, że w obecności wody tworzą one lepkie koloidy, które doskonale powlekają błonę śluzową, co zabezpiecza ją przed działaniem czynników drażniących.

Z punktu widzenia fizjologii roślin śluzy pełnią rolę substancji zapasowych posiadających zdolność wiązania wody i mogą stanowić cześć ściany komórkowej, bądź występować we wnętrzu komórek roślinnych, czasem specjalnie wydzielonych i przystosowanych do tego celu.

Ze względu na obecność w śluzach innych substancji można podzielić je na te o charakterze kwaśnym i te o charakterze obojętnym. Śluzy kwaśne zawierają miedzy innymi kwas D-glukuronowy, D-galakturonowy, reszty siarczanowe czy fosforanowe. Śluzy obojętne pozbawione są takich substancji, które nadawałyby im charakter kwasowy, a zawierają substancje o charakterze obojętnym np. pentozy, heksozy i alkohole cukrowe (wymienione związki obojętne występują też w śluzach kwaśnych).

Do najbardziej charakterystycznych właściwości fizykochemicznych śluzów zaliczyć należy przede wszystkim zdolność do pęcznienia, ciągliwość wodnych zawiesin koloidalnych i zdolność do tworzenia żeli. Do oznaczania wartości surowców śluzowych stosuje się metodę wiskozometryczną (pomiar ciągliwości) lub tak zwany indeks pęcznienia, czyli objętość jaką po 4 godzinnym namaczaniu zajmuje 1 g surowca.

W praktyce śluzy wykorzystuje się najczęściej w stanach zapalnych przewodu pokarmowego i dróg oddechowych właśnie jako środki powlekające i ochronne. Trochę rzadziej stosuje się je zewnętrznie. Należy pamiętać, że śluzy mogą działać tylko miejscowo, gdyż nie ulegają one wchłanianiu przez skórę czy przewód pokarmowy. Duże znaczenie w ich stosowaniu ma odporność na działanie enzymów trawiennych, co przekłada się na długość czasu działania śluzu. Do odpornych na trawienie zalicza się śluz pochodzący z nasion lnu, co sprawia że jest on często stosowany jako środek powlekający przewód pokarmowy. W przypadku stanów zapalnych dróg oddechowych stosuje się najczęściej śluzy pochodzące z prawoślazu.
Śluzy i surowce je zawierające są stosowane również jako środki przeczyszczające. Jest to możliwe, gdyż śluzy chłonąć wodę ze światła przewodu pokarmowego stopniowo pęcznieją, co powoduje rozciągnięcie ścian jelit i pobudzenie na drodze odruchowej ich perystaltyki.

Śluzy występują najczęściej w glonach oraz tkankach i nasionach roślin z rodzajów: Malvaceae, Linaceae, Fabaceae, i Rosaceae.

Do typowych surowców śluzowych zalicza się:

• Agar - Agar
• Korzeń prawoślazu – Radix Althaeae
• Korzeń żywokostu – Radix Symphyti
• Liść prawoślazu – Folium Altheae
• Liść podbiału – Folium Farfarae
• Nasienie kozieradki – Semen Foenugraeci
• Nasienie lnu – Semen Lini
• Nasienie babki płesznik – Semen Psylli
• Kwiat ślazu leśnego – Flos Malve sylvestris
• Kwiat dziewanny – Flos Verbasci
• Porost islandzki – Lichen islandicus